Над Віліяй

Над Віліяй на ўзгорку стаяла купка моладзі. Была цёплая жнівеньская ноч. Ужо даспявалі і датанцавалі, згасілі вогнішча, збіраліся разысціся па сваіх намётах. Але нешта яшчэ марудзілі, смяяліся і гаманілі, паглядаючы адны на другіх.

Не хацелася адпускаць гэту дзіўную ноч. Вілія ўнізе выгіналася доўгім лукам, ціхая, павольная, нябачная ў лёгкім тумане, які ахутваў яе, не кранаючыся вады. Месяц сваім святлом рабіў наваколле чароўным, нібы выхапленым з прасторы і часу. Мы ўсе былі выхапленымі са звыклага асяроддзя, смяшлівыя дзяўчаты і вясёлыя хлопцы. Маладыя, якія лічылі сябе сталымі. І не памятаю, з якой прычыны, раптам два хлопцы пачалі спяваць “Ty pójdziesz górą”. Пэўна, хацелі павесяліць нас або ўразіць. Прынамсі, дзяўчаты так спачатку гэта зразумелі, бо стаўшы цесным гурточкам, мы пасмейваліся. Было смешна і неверагодна, што хлопцы сталі не проста сур’ёзнымі, а нават урачыстымі. Але спявалі яны так нечакана добра, такой сумнай і кранаючай была тая песня ўначы, што хутка ўсе смяшкі сціхлі. Мы стаялі і слухалі, раптам адчуўшы, што сапраўды, не ведаем, што нас чакае далей. Нездарма складалі калісьці людзі песні, нездарма…

А далей было проста жыццё, кожнаму – сваё… І як шмат рознага маглі б мы расказаць пра яго ўжо зараз, сустрэўшыся на тым узгорку і нагадаўшы адзін аднаму свае імёны… А напрыканцы шляху ці ўсім захочацца размаўляць?...

Санька

Вчера мы ходили в гости к друзьям, талантливым и замечательным Наташе и Славе Дунаевым и братьям-близнецам Артуру и Саньке. Старшая Надя (студентка) гостила у бабушки. Братьям по 5 лет. Артур – живчик и непоседа, Санька – сердце этого дома – тяжелый инвалид. До 12 месяцев они были очень похожи...

Но "Май изменил все. О том, что не все решают хирурги, мы узнали потом. Успешно проведенная операция, может быть испорчена передозировкой наркоза или не досмотром в реанимации, что собственно в праздничный день – естественно. Единственное объяснение случившейся остановки сердца, клинической смерти и длительной реанимации у нашего сына, которое мы услышали от заведующего – «Из области казуистики». У медиков случился казус, а мы потеряли сына. Сашку они оживили, себя реабилитировали…" Сашкина история, рассказанная его мамой:  http://sashadunaev.ucoz.ru/

Касцёл дзяцінства

Як і ўсё, сярод чаго мы расцём, касцёл святых Космы і Даміяна ў Астраўцы нібыта быў заўсёды – вялікі, нязменны. Але была ў яго свая гісторыя і будучыня, якая нешта захавае, а штосьці забярэ з сабой. "Пабудаваў у 1787 годзе ксёндз Гілярый Цішэўскі мураваны касцёл і кляштар для дамініканаў" (са “Слоўніка геаграфічнага Каралеўства Польскага і іншых Краін Славянскіх”)


Колер сцен з колішняга белага пасля нядаўняга аднаўлення набраў розных адценняў, дрэвы, пасаджаныя абапал касцельнага муру, зніклі, а замест сцежак з'явіліся шырокія і простыя ходнікі. Ужо не прыцемкі ўвечары, але яркае святло ліхтароў на белых пастаментах.

Сонца і зеляніна вакол касцёла глядзелася б больш прывабна, чым пачатак лістапада. Напрыклад, верасень 2007 года...

Але зараз, не шукаючы красы, але згадваючы мінулае – запрашаю... 

Сцежкі для босых ног

Малюся каб яго не абвясцілі святым
не малявалі
не тыкалі пальцам
не засмечвалі біяграфіяй абавязковай і непатрэбнай

без фатаграфіі настолькі дакладнай што ажно несапраўднай
без рэкламы смерці
без веры адпаліраванага шкельца
каб быў сцежкаю непрыкметнай як жыццё
нахіленаю як калоссе
па якой прабег Езус
нясмелы і босы

Ян Твардоўскі "Сцежка"

Каб дзіцяці прабегчы па сцежцы, яна павінна быць бяспечнай, надзейнай, і не толькі з выгляду, але насамрэч. Спраставанай, не тое, што брукаваныя шляхі, на якіх можна не толькі да крыві збіць босыя ногі, але й змарнаваць час, бо шырокія дарогі часта даюць кругаля замест таго, каб прывесці чалавека ў патрэбнае месца, як мага зручней.

Сцежкі заўсёды ціхія, прыхаваныя ад людзкіх натоўпаў. Не абяцаюць камфорнага праезду на аўтамабілі, але дапамогуць убачыць нязведанныя мясціны. Не губляюцца ў гушчары, але выводзяць з яго. Не знікаюць з зямлі, нават тады, калі робяцца нябачнымі.

Мне давялося сустракаць такіх людзей у дзяцінстве, і зараз таксама. Іх жыццё падобна на такія сцежкі. Вострыя свае камяні яны пакаяннем і малітвай рассыпалі ў мяккі пыл. Яны ўмелі дзень за днём рабіць вялізарную працу, адкрываць вочы на важныя рэчы, быць незаменнымі і заставацца непрыкметнымі. Прамытыя дажджом (салёным такім, ведаеце, яго яшчэ называюць слязьмі), прагрэтыя сонцам любові, адкрытыя нясмеламу і босаму Богу.

Езус ідзе басанож, а мы? Так і пхнёмся ў ботах.

29. I босыя ногі Хрыста пакідалі на цёплым, мяккім пылу дарогі сляды...

радок з "Апокрыфа" Максіма Багдановіча

Колькі іх, невядомых простых сцяжынак?
Усе святыя Божыя, маліцеся за нас...

Ранічка

П’ю за тваё нараджэнне, новы дзень!
Узнімаю кубак празрыстага жыцця і ўсміхаюся табе.
Ды што там, я зазіраю табе ў вочы, як цікаваму незнаёмцу.
Вітаю цябе гэтым кубкам вады на парозе светлага неба.
Ты – мой дзень, але цябе не будзе без дзён усіх іншых людзей, істот і стварэнняў.
Цябе афарбуюць у свае колеры мае блізкія і далёкія.
То будзь для іх добрым, удалым, сапраўдным.
“Добры дзень!” – вітаюцца людзі.
Мой “Добры дзень!” – усяму свету.

Дзед Адоль

Дзед Адоль, мамін бацька, не хадзіў на вайну. Не быў у партызанах. Не хацеў наогул ваяваць. Зрэшты, палякаў і не бралі.
Адразу пасля вайны прыехалі саветы ў вёску з патрабаваннем здаць зброю. І прыйшоў да дзеда Адоля яго стрыечны брат:
– Здай аружые!
– Дык німа ў мяне нічога.
– Трэба нешта здаць. Вазьмі дзе ды здай. Як болей здаюць у вёсцы, то лепей.
Пайшоў дзед, у суседа ўзяў з-паз страхі абрэз і панёс здаваць. Паслухаўся "дарадчыка".
Калі ў цябе `ёсць зброя, значыць, ты ўтойваў, ды яшчэ й не ваяваў. Вынік: 3 гады турмы. Этапіравалі ў Чэлябінск.

Там ён захварэў на малярыю. "Я ж памру тут!" – зразумеў ён і ...уцёк. Рушыў дахаты – дзе пяшком, дзе цягніком ці папутнымі, але дайшоў.

Што ж, трэба зноў хавацца. Начаваў у радні па навакольных  вёсках. А потым стаміўся хадзіць, пачаў начамі шыць боты ў малой каморы. Суседзі хутка здагадаліся, хто там стукае малатком, як толькі сцямнее. Данеслі, вядома. Прыехала міліцыя, забрала. Але адпусцілі – можа пад амністыю якую трапіў, невядома.

Пасадзілі наступны раз праз некалькі год за знойдзеныя 6 літраў брагі. Але ўжо адседзеў у Воршы ўвесь срок і вярнуўся.

З мамінага ўспаміну атрымаўся такі вось дадатак да запісу  Бабуня & K₀

Вецер

Успомні, што ты – вецер,
Адчуй у сабе мора,
Убач, што ты – скала.
І застанься сабой –
пясчынкай, якая паволі становіцца пярлінай.
Па волі Айца.

Горад ценяў

Падазраю, што гэта з імі даўно,
бо сталі настолькі неабачлівымі,
што я заўважыла іх
і здагадалася аб усім.
Яны сядзелі на лаўцы, прыхіліўшы галовы адно да аднаго.
Сядзелі побач. Не было ім спешна.
Толькі ў шэрую палову года нашыя цені жывуць сваім жыццём.
Людзі незаўважна застаюцца без іх. Не ведаю, дзе іншыя, а гэтыя двое – разам.
Яны – то цьмяныя, то глыбока-чорныя – ідуць вуліцамі, якімі мы не здолелі прайсці.
Яны сядзяць на паркавых лаўках, дзе мы з табой не былі ніколі.
Яны глядзяць на Свіслач, абапёршыся на парапет.
Назіраюць з дахаў, як цякуць рэкі аўтамабільных фар,
Праходзяць скрозь начныя туманы, якія, як і дождж, не шкодзяць ім.
Выходзяць за горад, каб спраўдзіць наяўнасць зорак.
Як і мы, пазбягаюць метро і натоўпаў.
Ім так лёгка з двух зрабіцца адным…
Дастаткова толькі дакрануцца…
Ім не патрэбны словы, каб быць разам.
Каб сустракацца, бачыць, разумець.
Цішыня і прысутнасць.
І вось толькі тое, што нашыя цені зараз недзе блукаюць побач
(о, як цікава было б даведацца, дзе),
дае нам пачуццё блізкасці, якое без іх не было б такім, амаль фізічна, адчувальным.

 

Тата

Сёння яму магло б споўніцца 80 год. Толькі пражыў тата 76. Гэту гісторыю пра яго я публікавала аднойчы ў Сеціве. І сёння змяшчаю тут. 
 
Гэтыя ўсмешлівыя людзі са старых фотаздымкаў… Ці былі яны насамрэч? Няўжо яны, як мы, адчувалі водар майскіх садоў і пах першых суніцаў, страсалі з плячэй мяккі снег, уваходзячы ў хату, прыслухоўваліся да спеву птушак, апякалі пальцы гарачай бульбай, чулі ў сабе біццё закаханага сэрца… Ці магло ўсё прамінуць разам з адыходам чалавека ў іншы свет? Нават Сонца і Месяц, водары і краскі засталіся. І душа, дадзеная чалавеку на вечнасць, куды падзенецца…

Агонь

Вочы людзей глядзяць на агонь… Ён адбіваецца ў іх тысячы год, адзін і той самы, а яны не стамляюцца ўзірацца ў яго і нават сумуюць, шукаюць сустрэчы з ім, ціхім паслухмяным полымем на паленнях дроў. Нібыта, прыручылі яго…

Я расла ў простай вясковай хаце, дзе трэба паліць печку большую частку года, каб было цёпла. Агонь і цяпло былі непарыўна звязаны. А зараз маім дзецям дзіўна і цікава глядзець, як гараць дровы, як успыхваюць і гаснуць кінутыя імі паперкі. Чаму паленцы становяцца вугалькамі, куды знікае агонь і чаму потым чорна ў печцы і нельга кідаць зноў паперу? Але хутка забываюцца на ўсе свае пытанні і бягуць па сваіх справах. “Дзеці ўвесь час гойсаюць, бо хацелі б лётаць” (з верша Яна Твардоўскага). А я ў гэтыя рэдкія зімовыя прыезды сяджу і ўглядаюся ў агонь праз напаўадчыненыя дзверцы. Такая ўжо ў нас печка, што ўсё павінна быць адчынена напалову: юшка, дзверы, паддувала. Дровы гараць ціха і разважна, ўгараюцца, чырванеюць і зноў чарнеюць, становячыся вугалькамі і попелам.

Бацькi. Знаёмства

Ёй было 17 год. Гэты была яе 17-я вясна, звычайная і такая непаўторная, новая і смелая. Усё яшчэ наперадзе, яна ўсё яшчэ паспее, думаецца кожнай у 17 год. Яна – у сваёй роднай вёсцы Лукашэвічы, з бацькамі, малодшым братам, куляжанкамі і суседзямі, са сваім касцёлам, пільным позіркам у жыццё. Ён – здалёк ад родных мясцінаў і сям’і на Віцебшчыне (Зазер’е), але з любімай прафесiяй арганiста, са сваім талентам, які цешыў і палохаў, з любоўю да жыцця і прыгажосці, вельмі добры i тактоўны.

Быў красавік 1960 году.


Напярэдадні фэсту святога Юр’я дзяўчаты з Лукашэвіч прыехалі ў касцёл у Канстантынова, каб упрыгожыць свой аўтарык, які меліся несці падчас працэсіі: нейкім чынам прычапіць на яго вянок з жывых кветак, бо такая была ў той час завядзёнка. Заўтра яны будуць несці яго ўчатырох, апранутыя ў белыя доўгія сукенкі з велюмамі на галовах, апушчаных на твар… Нявіннасць, ахвяраваная Богу.

Оля, нахіліўшыся, чапляе вянок. Падыходзіць арганіст. Генэк (Эўгеніуш) Манчынскi. І пытаецца:

Бабуня & K₀

“От пры Польшчы жылі дык жылі!..”- любіла казаць мая бабуня Стася. А пажыла і бачыла, як той казаў, за 94 гады ўсяго. Але найлепш памятала і з найбольшым замілаваннем гаворыла, канешне, пра дзяцінства, дзявоцкую сваю маладосць. Менавіта на часы “пры Польшчы” прыйшоўся гэты час.

Нарадзілася яна ў весцы Варашылкі, побач з Віленскім шляхам. Да Нарачы верст 25 якіх. Але пешшу ў іншы бок хадзілі - у Вільню ў Вострую браму 50 вёрст... От, што там, выйшаў і пайшоў сабе. Трывалыя былі людзі, куды звяліся?..

Ці трэба

Кропачка на Зямлі, дзе мяне пасадзілі расці, называецца Астравец. Калісьці зваўся ён мястэчкам, потым – пасёлкам, недзе наперадзе нібыта праступае горад. І вось дзіўная рэч: пасля школы я была ўпэўнена, што жыць у гэтым паселішчы я не здолею, бо хацелася большага, а зараз усведамляю, як моцна я прывязана да яго, як хочацца абараніць яго…

Ці ад будучыні? А можа светлай і лепшай? Магчыма, ёсць, канешне, пэўны кансэрватызм у адносінах да родных мясцін. Хочацца, каб сады былі на тых самых месцах, каб рагі вуліц былі такімі, як у часы першых спатканняў, каб незабудкі гэтаксама цвілі ў маі ў густой траве пад касцёлам.