Скарга ў цемрадзі

Пс 88 (87), 2-14

Пане, Божа збаўлення майго, удзень і ўначы клікаў я перад Табою.
Няхай мая малітва дойдзе да Твайго аблічча, схілі вуха  сваё да крыку майго.

Бо душа мая насыцілася няшчасцямі, і жыццё маё наблізілася да адхлані.
Мяне залічваюць да тых, хто сыходзіць у магілу, я стаў быццам чалавек, пазбаўлены сілы.

Паміж мёртвымі я пакінуты, як забітыя, што спяць у магіле,
пра якіх Ты больш не ўспамінаеш, яны адкінутыя ад Тваёй рукі.

Ты паклаў мяне ў глыбокім доле, у змроку і ў бездані.
Спачыла на мне Твая лютасць, і ўсе хвалі Твае Ты спаслаў на мяне...

Штодня я клічу Цябе, Пане, да Цябе працягваю рукі мае.

Ці ж памерлым Ты учыніш цуды? Ці ж мёртвыя ўстануць і будуць славіць Цябе?

Ці ў магіле абвяшчаецца Твая міласэрнасць, і праўда Твая ў месцы згубы?
Хіба ў цемры пазнаюць Твае цуды, і ў краіне забыцця Тваю справядлівасць?

Але я клічу Цябе, Пане, і раніцай мая малітва Цябе сустракае.
Чаму адкідаеш, Пане, душу маю, хаваеш аблічча сваё ад мяне?..

Гэта ўрывак псальма, апошнім словам якога на розных мовах гучыць слова "цемра". А першым словам – "песня". Спяваная скарга, бярэма змрочных вобразаў, цэлы спіс абвінавачванняў у адрас Бога. Крычу днём і ноччу – а Ты ці чуеш? Жыццё ледзь тлее, туляюся на мяжы паміж гэтым і тым светам, Ты выпусціў мяне з рук, і я качуся глыбока-глыбока, у самы дол, які не мае дна, у бездань... Хіба адгэтуль Ты спадзяешся пачуць хаця б слова праслаўлення? Хіба здані побач са мной чакаюць Тваіх цудаў, міласэрнасці, праўды? Пакінуў, схаваўся, расцярушыў сяброў і знаёмых, каб нікога не было са мной побач. Клічу Цябе... А навокал цемра...

Хтосьці ў старадаўнія біблійныя часы мог спяваць аб гэтым. Цяпер часцей скрып, стогн, немы крык. Няма ні голасу, ні слоў, каб выказаць Богу хаця б штосьці з той цемры, аб якой спявае псальміст і якая так знаёмая ўсім пакаленням. 

"У мілосці – святое маўчанне..."

...радок з верша Дануты Бычэль, напісанага ў ліпені мінулага году. Я вяртаюся ў думках час ад часу да яго духоўнай глыбіні, да сугучнасці ягонага зместу з тым, што адбываецца на ігнацыянскіх рэкалекцыях, з тым, што дасведчыла сама. У самым пачатку хацелася б адзначыць, што мае разважанні не носяць "рэкламнага характару", бо практыкавацца восем дзён у маўчанні і цішы не ўсім адпавядае і падыходзіць, кожнага чалавека Святы Дух вядзе па-свойму.

Чытаючы верш спадарыні Дануты, я з удзячнасцю кранаюся слоў і вобразаў, дзівячыся, што напісаны ён быў у той час, калі праходзілі рэкалекцыі ў Навагрудку летась, а сёлета чарговыя распачнуцца якраз пасля ўрачыстасці Унебаўзяцця Найсвяцейшай Марыі Панны.  

На прыкладзе галінак

Здзівілася сама, спыніўшыся на гэтым фрагменце Евангелля паводле Марка, бо звычайна ў тэксты, на мой пошляд, складаныя, не вельмі люблю заглыбляцца.

Езус сказаў сваім вучням: 

У тыя дні 

пасля таго ўціску 

зацьміцца сонца, 

і месяц не дасць святла свайго. 

І зоркі будуць падаць з неба, 

і сілы нябесныя пахіснуцца.

Тады ўбачаць Сына Чалавечага, які будзе ісці на аблоках з вялікай сілай і ў славе. Ён пашле тады Анёлаў сваіх і збярэ выбраных сваіх ад чатырох вятроў, ад краю зямлі да краю неба.

Вучыцеся на прыкладзе смакоўніцы: калі галінка яе становіцца ўжо мяккай і распускаецца лісце, ведаеце, што блізка лета. Так і вы, калі ўбачыце, што адбываецца гэта, ведайце, што блізка Ён, пры дзвярах.

Мк 13, 24–29

 

"У тыя дні пасля таго ўціску..." Знарок так было задумана ці не, але гэтыя радкі ўспрымаюцца як паэзія. І паміж іх гучыць штосьці большае, скіраванае кожнаму пакаленню і кожнаму слухачу асабіста. "Пасля ўціску" – не падчас, але як тое, што натуральным чынам наступае па шэрагу іншых падзей. Ператрываўшы ўціск, застаешся ў поўнай разгубленасці. Былыя заняткі не прыносяць "сонца", інтуіцыя змоўкла на пару з розумам, ніякі пробліск не асвятляе шлях, колішнія "зоркі" абрынуліся долу, згубіўшы свой аўтарытэт, і няма сіл рухацца далей. Бо сілы, якія насамрэч і былі "з вышыні", пахіснуліся, нібы нейкі выбух разнёс іх на кавалкі. 

Узрастаючая няспыннасць

Валадарства Нябеснае падобнае на тое і на гэта, як у прыпавесцях тлумачыць Езус: вось, напрыклад, і як дрэва расце, і як хлеб заквашваецца. Прыгожыя вобразы, штосьці ў іх паэтычнае, жывое. Дрэва, якое ўвайшло ў сілу і прытуліла на галінах птушыныя гнёзды, цеста, гатовае да выпякання, абуджаюць нейкую радасць: адбылося штосьці добрае і слушнае.

Потым Езус параўноўвае Валадарства з людзьмі, што мяне здзіўляе па праўдзе. Нават  падзагаловак гэтым прыпавесцям дадзены з іншым акцэнтам: "Прыпавесць пра скарб і пярліну"

Валадарства Нябеснае падобнае да скарбу, схаванага ў полі, які знайшоў чалавек і ўтаіў. У радасці ад гэтага ён ідзе і прадае ўсё, што мае, і купляе гэтае поле.
Яшчэ Валадарства Нябеснае падобнае да купца, які шукае прыгожых пярлін. Знайшоўшы адну каштоўную пярліну, ён ідзе і прадае ўсё, што мае, і купляе яе. (Мц 13, 44-46).

Я і разважала звычайна пра каштоўнасць знаходак і захапленне шукальнікаў ды пра тое, дзеля чаго яны ўсё прадаюць, што маюць... Пакуль не затрымалася над пытаннем: а навошта ўсё ж было купляць цэлае поле? Скарб жа, лічы, у руках. І паглядзеўшы на купца, у якога сапраўды ў руках спачывае тая самая пярліна, адчула, як ён з усмешкай адмоўна пахітаў галавой: не, ён не перастане шукаць, знайшоўшы адну незвычайную. Ён, які толькі што прадаў усё, што меў, які пачне цяпер усе свае гандлёвыя справы з нуля, адначасова не думае спыняцца ў дбайных пошуках новых пярлінаў. Езус не кажа, што няма яшчэ прыгажэйшых, яшчэ каштоўнейшых.

Крышынкі тыя

Немагчыма ведаць, што адбываецца ў духу чалавека, калі ён становіцца ахвярай несправядлівасці, ахвярай у найбольш сціслым значэнні – ідзе на смерць. Да нас зрэдчас даходзяць апошнія словы, жэсты. Нам застаюцца здагадкі. Гэта адбываецца побач, цяпер, адначасова з тымі справамі і падзеямі, з якіх складаецца нашае ўласнае жыццё.

І ў сённяшняй урачыстасці Цела і Крыві Хрыста паўстае той самы вечар, той парог, на якім Езус, ведаючы, што Яго чакае страшная смерць, раздае Сябе як крышынкі хлеба, дзеліць на глыткі віна паміж тымі, хто застаўся пры Ім. Евангелісты захавалі для нас месца, словы, звароты, нават пачуцці, якія тады праявіліся. "Ніхто не мае большай любові за тую, калі хто жыццё сваё аддае за сяброў сваіх", – сказаў Ён. Ад пачатку – любоў, затым сяброўства, жыццё, якое аддаецца за кагосьці, да не так, што за таго, хто годны такой ахвяры, але за названага сябрам. Хіба той, хто кладзе сваё жыццё, не свабодны называць сваімі сябрамі ўсіх, каго захоча? Якая вялікая таямніца ў гэтым Хрыстовым жаданні ўзняць кожнага, наблізіць, напоўніць... І, здаецца, яно абрынаецца разам з Яго смерцю ў нябыт, у немагчымасць, дарэмнасць, а тыя "сябры" з Апошняй вячэры адчуюць гэтае двукоссе і гэтую пустку так востра. А колькі тых, якія ўвогуле жывуць, як жылі, нават не ведаючы, што за іх заплачана так дорага. 

Свята "Божае Цела" са сваімі алтарыкамі, пялёсткамі, ідэямі для ўпрыгожвання, прагай выйсці за касцёльныя муры, на першы погляд, дэманструе не заўсёды зразумелы трыумф, нейкае жаданне "кінуцца ў вочы", аднак, сутнасць усё ж у іншым: ва ўшанаванні той любові, якую меў (і мае) Езус да людзей; ва ўдзячнасці за Яго ахвяру, за Яго жаданне прыйсці ў целе і крыві не на імгненне ў гісторыі, але застацца да сканчэння веку; ва ўзаемнасці, якой Ён так чакаў і чакае; ва ўпэўненасці, што Ён разумее тых, хто ідзе Яго шляхам.

І Ён увайшоў, каб застацца з імі

А Ён сказаў ім: «Пра што гэта вы размаўляеце паміж сабою?» І яны спыніліся, поўныя смутку. Адказваючы, адзін з іх, па імені Кляоп, сказаў Яму: «Ты, адзін з тых, хто прыйшоў у Ерузалем, і не ведаеш, што там сталася ў гэтыя дні?» Ён спытаў іх: «Што?» Фрагмент з Лк 24, 13-35

Выходзячы ў малітву, нібы ў дарогу з шумнага Ерузалема, які віруе ад навінаў, меркаванняў, супярэчнасцяў, ідзеш у цішыню і знешнюю нерухомасць. Унутры не замірае плынь унутранай размовы аб тым, што сталася, што будзе, што рабіць... Але побач нехта пытаецца аб відавочным – дык і што там было? 

У адным пытанні цэлы скарб

Калі пасля маразоў прыйшла адліга, асфальт на дарогах не вытрымаў. Еду звыклымі маршрутамі і бачу гэтыя яміны, расколіны, нечаканыя асфальтавыя "хвалі". Так і ў нашых душах ад перападаў болю і радасці, жаху і цеплыні ўтварыліся маршчыны і раны, глыбіню якіх мала хто бярэцца даследваць.

Ва ўрыўку пад назвай "Суцішэнне буры" ў Евангеллі паводле Марка (Мк 4, 35-41) ёсць "да" і "пасля". Да пераправы на другі бераг ёсць мноства народу, прыпавесці і іх тлумачэнне. Вечар. 

Невыпадковыя наведнікі

Першымі прыйшлі бліжэйшыя – жыхары Бэтлеема, загартаваныя сонцам, дажджом і ветрам пастухі авечак. Здаецца, яны толькі і чакалі, каб споўнілася прароцтва аб іх маленькім Бэтлееме, які "нічым не меншы сярод гарадоў Юды". Анёлы пяюць – і яны згаджаюцца, бягуць, знаходзяць.

Мудрацы "чытаюць" неба, дакладнасць якога ніколі не падманвала іх. Святло заззяла – і яны пайшлі за ім, хоць, магчыма, яно было бачнае толькі іхнім сэрцам. "Ідзіце, старанна шукайце і паведаміце мне", – настаўляе іх Ірад. Але яны і без яго шукалі старанна, а больш, чым чалавечым словам, давяралі знакам і снам. 

"Увайшоўшы ў дом, яны ўбачылі Дзіця з Марыяй, Маці Яго, і ўпалі, і пакланіліся Яму", – напісана ў евангеліста Мацвея. І вось тое, што яны "ўвайшоўшы, убачылі", адлюстравана на незлічонай колькасці абразоў Багародзіцы з маленькім Езусам. Аднак рэальнасць Божай прысутнасці, якую перажылі мудрацы, не перадаецца праз позірк, кінуты на абраз, які з'яўляецца толькі напамінам, што запрашэнне дасланае, святло не згасла, і не трэба спыняцца ў дарозе. Немагчыма "апынуцца" выпадкова там, дзе Бог чакае на сустрэчу, хоць гэтае месца можа быць зусім нечаканым. 

Інтэрвенцыя

Чакаючы прыйсця Збаўцы, часам вельмі зразумелымі робяцца спадзяванні габрэяў на Месію моцнага і ваяўнічага. Няхай бы ўжо прыйшоў і "разабраўся" з гэтым светам пануючай несправядлівасці. Аднак жа Ён уваходзіць як дзіця, і Яго самога трэба абараняць, думаць, чым карміць і як гадаваць. Мы спадзяемся на сілу, а Ён выбірае даверыцца простым непрыкметным людзям. Вось дык умяшанне Бога ў гісторыю. Пэўнае здзіўленне ў большай ці меншай ступені ахінае нас кожныя Каляды.

Але сёлета ўявіць, што ў прэзідэнцкі палац прыбываюць дэлегацыі знакамітых мудрацоў ці паслоў, каб распытацца, дзе б гэта выказаць пашану нованароджанаму каралю, якога сотні год чакала зямля, – асабліва яскравы досвед. Уявіць, што пакуль усё ў сталіцы ідзе, як звычайна, дзесьці ў маленечкім гарадку на поўначы краю падрастае маленства ў звычайнай сям'і. Катаецца з горак, смяецца, гладзячы катоў, глядзіць мульцікі, просіць тату падняць яго вышэй, абдымае маму... І каб ён выжыў (пасля візіту ў палац тых гаваркіх замежных гасцей), бацькі павінны вывезці яго цішком за мяжу. А калі ён толькі-толькі пачне лячыць, суцяшаць, вучыць, – яго ўжо не ўратуе нават высокапастаўлены... пракуратар, скажам. Чаго б чакалі ад Богам, Ён робіць па-свойму і робіць дабро. І так дагэтуль і цяпер – сярод цемры свецяцца іскры і агеньчыкі дабра. Дзіўна гэта ўсё сапраўды.

Заклік і адказ

Евангеллі аб сустрэчы з Езусам Хрыстом часта гаворыцца адным кароткім сказам, фразай ці нават словам. Але як шмат за імі хаваецца сэнсу! Вось, напрыклад, эпізод сустрэчы Мацвея з Езусам:  

“Калі Езус адыходзіў адтуль, убачыў чалавека, які сядзеў на мытні, якога звалі Мацвей, і сказаў яму: «Ідзі за Мною». Той устаў і пайшоў за Ім” (Мц 9, 9).

Гэтае здарэнне адбываецца адразу пасля аздараўлення паралізаванага, якому Езус сказаў: “Ідзі дадому”. “Той устаў і пайшоў дадому. А людзі, убачыўшы гэта, спалохаліся і праславілі Бога, які даў такую ўладу людзям” (Мц 9, 7–8).

Аповед пра Мацвея пачынаецца словамі “Калі Езус адыходзіў адтуль…”. Адыходзіў ад дома, дзе падняў на ногі паралітыка, ці адыходзіў у іншы горад, невядома, але знаходзіўся ў руху. Дарэчы, і вакол Яго ўсё прыйшло ў рух: з трымценнем у сэрцы людзі праслаўлялі Бога, бо сталі сведкамі ці пачулі пра цуд аздараўлення безнадзейна хворага чалавека.

Захаваць давер і рэшткі ўстойлівасці

Sieger Köder

Успомнілася выгнанне злых духаў з таго бедака з Гадары (Мк 4,35-5,20). Калі б Евангеллі не захавалі, то нічога пра гэта не было б вядома. Ні пра жаданне Езуса плыць, ні пра жахлівы вецер, ні пра легіён духаў і вызваленне аднаго чалавека (нават дзіўна, чаму менавіта яго).

Езусу трэба было дайсці да таго апантанага, як, зрэшты, і да кожнага з нас, не зважаючы на перашкоды, нязначнасць асобы "ў глабальным маштабе", страшэнны супраціў знешніх абставін. Езусу "трэба быць" то ў адным горадзе, то ў іншым, то на гэтым беразе, то на другім... А вучням – як плыць у гэтай нялюдскай буры, сапраўды?

За што хапацца, невядома, усё падводзіць, як на карціне Кёдэра: зламаная мачта і вясло, поўна вады... І хтосьці, нарэшце, хапаецца за Настаўніка: не спі, не спі! Мы ўжо на парозе... ды нават ужо далёка за парогам сваёй трываласці. І якая нам справа, што недзе б'ецца аб скалы чалавек? Толькі потым уцямім, што ў ім унутры бушавала гэткая ж бура без промня святла і спакою.

Езус супакойвае вецер і мора, вяртае чалавеку свабоду ад легіёну нячыстых духаў.

І кажа вяртацца назад, бо ўжо памірае дачушка Яіра. Вучні зноў сядаюць у патрапаны човен і плывуць на "другі бераг" Галілейскага мора.

Дагэтуль так і невядома, каго дасягае Езус праз кожнага з цяперашніх вучняў. Навошта выбірае іх ненадзейныя чаўны, іх (нашы?) слабыя нервы, баязлівыя душы, нязграбныя рухі? Вось, яны глядзяць у вочы камер на сваіх тэлефонах і патанаюць у страху перад гэтым сучасным лічбавым морам, у якое вымушаныя выплыць, каб знайсці той невядомы бераг, дзе нейкі няшчасны паклікаў Пана, і Ён спяшаецца з дапамогай. Што ж, калі Ён пакуль спіць на ўзгалоўі? Няхай сабе...

Сам-насам з Богам. Каштоўнасць маўчання паводле св. Яна Паўла ІІ

Разам з жаданнем штосьці напісаць пра св. Яна Паўла ІІ кожны раз узнікае разгубленасць: а што я ўвогуле ведаю пра яго? Біяграфію больш-менш? У памяці паўстае постаць Папы на кадрах тэлевізійных трансляцый, натоўпы, якія яго атачалі, фразы, што сталі крылатымі…

Нядаўна мне на вочы трапіла кароткае відэа сустрэчы папы Яна Паўла ІІ з моладдзю ў Кракаве (Польшча) падчас пілігрымкі ў 1979 годзе. У самым пачатку ён сказаў: “Я ўсё думаю, што азначаюць гэтыя апладысменты?”. Напэўна, Ян Павел ІІ ведаў, што такое энтузіязм, захапленне і радасць сустрэчы. Але, здаецца, чакаў большага, і не толькі ад тых маладых людзей, але ад усіх, з кім спатыкаўся: разумення і дзейснай падтрымкі, супрацоўніцтва ў служэнні Богу і людзям.

Трыванне ў надзеі са св. Янам ад Крыжа

Св. Ян ад Крыжа – духоўны настаўнік, містык, доктар Касцёла – палымяны сведка Божага ўплыву на чалавечае жыццё. Як паэт ён карыстаўся метафарамі жаніха і нявесты, каб адкрыць людзям, кім ёсць Бог. А. Ен Мэцью OCD, сабрат св. Яна, напісаў аб ім кнігу “The Impact of God”, што даслоўна перакладаецца як “уплыў Бога”. З усяго багацця тэм, якія закранае аўтар, для гэтага артыкула я выбрала тэму надзеі.

Добры і шчодры Бог такі цудоўны, адзначае а. Мэцью, пакуль нам усё ўдаецца. А калі прыходзяць цяжкасці і апускаецца цемра? Калі давер знікае бясследна, і няма сіл нават паспрабаваць яго вярнуць? У рэальнасці мы вымушаны жыць з цэлым наборам абмежаванняў, а страты, няўдачы, стрэс, грахі і іншыя складанасці нагадваюць аб пагрозе хаосу. Менавіта там стаіць постаць св. Яна ад Крыжа: на парозе няпэўнасці; і суцяшае нас, пераконваючы, што за гэтай мяжой не проста хаос. Цемра, якой мы баімся, пранізана Божым духам, які лётае над водамі смерці і мае ўладу ўваскрасення да жыцця.

Жыццё на дарозе

І сталася гэта, каб збылося сказанае прарокам, які кажа:
Скажыце дачцы Сіёна:
Вось Кароль твой ідзе да цябе;
лагодны, седзячы на асліцы
і на асляняці, сыне пад’ярэмнай.
<...> І мноства людзей слала сваё адзенне на дарозе...
(Урывак з чытання ў Пальмовую нядзелю Мц 21, 1–11)

Ужо не ўспомню, калі і дзе я чула гэты метафарычны заклік: рассцяліце перад Хрыстом сваё жыццё. Больш вобразны, чым той, што заахвочвае адкрыць дзверы сэрца. Не застаецца нічога вертыкальнага, што магло б стаяць на шляху Езуса: усё жыццё рассцілаецца роўнай дарогай. Зрэшты, дастаткова нават сцежкі для таго осліка, на якім Ён едзе.

Пошук Божай волі са св. Ігнацыем Лаёлам

Доўгі час св. Ігнацый шукаў спаўнення толькі ўласнай волі. Хацеў здабыць вайсковую славу, поспех пры каралеўскім двары ды ў жанчын, марыў праславіць свой шляхецкі род і, магчыма, стаць у шэраг славутых продкаў, каб пра яго з гонарам апавядалі нашчадкі. І вось, пра яго, заснавальніка ордэна езуітаў, сапраўды апавядаюць амаль паўтысячы гадоў – не толькі ў сям’і Лаёла і нават не толькі ў краіне баскаў, але па ўсім свеце: хтосьці з захапленнем і ўдзячнасцю, хтосьці з варожасцю і непрыняццем. Але ўся гэтая славутасць “здарылася” з ім толькі таму, што выбраў Божую волю замест сваёй.

Ігнацый Лаёла нарадзіўся ў 1491 годзе. З юнацтва служыў пры каралеўскім двары. Малады мужчына не быў асабліва набожным і разважным, ажно пакуль цяжкае раненне ў нагу падчас абароны Памплоны ў маі 1521 года не прыкавала яго да ложка на доўгі і пакутлівы час рэабілітацыі. Прыйшла самота, боль, думкі, у якіх імкнуўся схавацца. А таксама кнігі, якіх не выбраў бы сам, але іншых не было: аб жыцці Езуса Хрыста і вялікіх святых.

У дарозе са св. Дамінікам

"Усе людзі былі ахоплены яго міласэрнасцю; і, любячы ўсіх, ён сам быў любімы ўсімі…Аб’яўляў гэта сваім правам – радавацца з тымі, хто радуецца, і плакаць з тымі, хто плача”, – пісаў аб заснавальніку ордэна дамініканцаў яго наступнік бл. Ёрдан Саксонскі. Дамінік Гусман нарадзіўся прыкладна ў 1170 годзе ў Калеруэга (Іспанія).

Паходзіў са старажытнага шляхецкага роду. Традыцыя сцвярджае, што маці перад яго нараджэннем убачыла сон: сабака з палаючай паходняй бяжыць і “запальвае свет”. Сапраўды, усё жыццё св. Дамінік не пазбягаў цемры, а наадварот, імкліва ішоў ёй насустрач.

Жыццяпісы св. Дамініка адрозніваюцца між сабой стылем і танальнасцю. Ёсць упэўненыя і паслядоўныя: вырашыў, здзейсніў, заснаваў, даручыў і г. д. Ёсць больш сціплыя, якія дадаюць да звестак “верагодна”, “мяркуецца”, “паводле легенды”. Трапіўся адзін невялікі аповед, у якім было кароткае, але вымоўнае слова – спачуванне. Яно вельмі шмат гаворыць аб постаці св. Дамініка, які за свае 50 гадоў здзейсніў так шмат для Касцёла і свету.

Несумненна, дзівам было б знайсці святога, які б не спачуваў іншым людзям. І Дамінік не быў выключэннем. Аднойчы, калі ён вучыўся ў “школах Паленсіі”, у краіне здарыўся голад. Для юнака гэта стала не толькі моцным перажываннем, але і пабуджэннем да дзеяння – ён прадаў усё, што меў, нават свае каштоўныя манускрыпты, патрэбныя для навучання. Яны маглі стаць святлом розуму, але Дамінік скіраваўся туды, дзе паміраюць з голаду.

Пазней спагада да людзей, якія цярпелі ад духоўнага голаду на пэўных абшарах Еўропы, стала прычынай пошуку ім шляхоў адпаведнай дапамогі. Застаўся там, дзе ўбачыў цемру неадукаванасці, памылковых поглядаў, нянавісці.

Адмовіўшыся ад матэрыяльных выгодаў (нават ад коней як транспартнага сродку), Дамінік распачаў свой рух – з горада ў горад, пехатой, часта басанож… Існуюць сведчанні, што “дождж і іншыя нязручнасці зрывалі з яго вуснаў толькі праслаўленне Бога”.

Міласэрнасць, якой Дамінік імкнуўся ахапіць усіх, дазволіла яму і яго сябрам убачыць і выбраць шлях пераконвання, а не сілы. Той, хто шчыра суперажывае іншаму, не глядзіць звысока, але становіцца поруч. Спачуванне бачыць больш, чым іншы нават можа выказаць. Яно робіць магчымым адказ, які нараджаецца ў глыбіні сэрца.

Права “радавацца з тымі, хто радуецца, і плакаць з тымі, хто плача” мела ў Дамініку свой выток, свой зыходны пункт – любоў да Хрыста. Ён заўсёды маліўся перад Езусам укрыжаваным, але не пакінуў ніводнага твора пра малітву. Пасля смерці на аснове ўспамінаў сведкаў былі складзены знакамітыя “Дзевяць спосабаў малітвы св. Дамініка”. Падчас адной са сваіх катэхез, прысвечаных постаці гэтага святога, папа Бенедыкт XVI коратка акрэсліў іх сутнасць.

Кожны з 9-ці спосабаў малітвы адлюстроўвае глыбокі цялесна-духоўны падыход, які спрыяе засяроджанасці і руплівасці. Першыя 7 – этапы ўзрастання, як крокі на шляху да з’яднання з Богам, з Найсвяцейшай Тройцай: молячыся, св. Дамінік схіляўся ў паклоне, каб выказаць пакору; ляжаў на зямлі, каб вымаліць прабачэнне грахоў; кленчыў у пакаянні, падзяляючы цярпенні Пана; трымаў шырока распасцёртымі рукі, не зводзячы вачэй з крыжа, і сузіраў Дасканалую Любоў, глядзеў у неба, прыцягнуты рэчаіснасцю Божага свету. Ва ўсіх трох паставах цела – стоячы, укленчыўшы ці лежачы на зямлі – святы глядзеў на ўкрыжаванага Пана.

Наступны спосаб – асабістая медытацыя, падчас якой малітва станавілася яшчэ больш глыбокай, наталяючай. Пасля Літургіі гадзін і цэлебрацыі Эўхарыстыі св. Дамінік працягваў размову з Богам без абмежавання часу. Ён садзіўся ў ціхім месцы – унутрана засяроджаны, чуйны – чытаў кнігу ці пазіраў на крыж. Перажываў гэтыя хвіліны блізкасці да Бога настолькі глыбока, што яго радасць ці слёзы былі бачныя іншым. Дзякуючы медытацыі, увабраў у сябе рэчаіснасць веры. Сведкі распавядалі, што часам ён уваходзіў у пэўны экстаз, калі твар перамяняўся. Але адразу пасля таго ён з пакорай вяртаўся да паўсядзённай працы, умацаваны сілай з вышыняў.

Яшчэ адзін спосаб – малітва па дарозе з кляштара ў кляштар. Ён адмаўляў са сваімі таварышамі Ютрань, дзённыя малітвы і нешпары, а ідучы далінамі і пагоркамі, кантэмпляваў прыгажосць стварэння. Яго сэрца ўзносіла гімн праслаўлення і ўдзячнасці Богу за шматлікія дары, асабліва за найвялікшы цуд – збаўленне, прынесенае Хрыстом (катэхеза папы Бенедыкта ХVI падчас агульнай аўдыенцыі ў Кастэль Гандольфа ад 8 жніўня 2012 года).

Апошні спосаб нагадвае сучасныя пешыя пілігрымкі ў марыйныя санктуарыі. Магчыма, св. Дамінік ахвотна далучыўся б да каторай з іх, бо вельмі шанаваў Маці Божую. І аднойчы пад вечар цяжкага дня можна было б спытацца ў яго не толькі пра тое, як палюбіць усіх людзей і знайсці свой спосаб малітвы, уласны шлях спачування, але і пра тое, як застацца ў дарозе.

У працы і ў сужэнстве, у розных формах паклікання і наогул у хрысціянскім жыцці спагада і любоў дапамагаюць вырушыць у дарогу веры. Але як працягваць ісці, нягледзячы на дождж, спёку, нязручнасці, стому, роспач? Якім быў бы яго адказ?

Надрукавана ў газеце "Слова Жыцця"

Плён

"Калі зерне не памрэ, то застанецца адно..." – слова "памрэ" гучыць так моцна, што засланяе сабой працяг выказвання. "Не, няхай не будзе гэтага з Табою!" А калі не будзе, то прыйдзе адзінота, разам з роспачным шкадаваннем. Захаваў зямное жыццё, але толку...


Гэтыя словы аб пшанічным зярняці Езус прамаўляе пасля вядомага гучнага ўваходу ў Ерузалем, пасля прыходу элінаў з пытаннямі: карацей кажучы, пры відавочным наплыве людзей, падтрымцы. Езус не толькі не паддаецца ілюзіі натоўпу, але выразна бачыць наступствы таго ці іншага выбару. А павінна прынесці плён. Яго прадвызначэнне, яго радасць.
Людзі,здаецца, узнеслі Езуса так высока, а Ён кажа пра малое зярнятка, якое падае-ляціць з далоні Сеяцеля ў падрыхтаваную зямлю.

Непадзельны час

Замест таго, каб беспаспяхова дзяліць час, можа, сапраўды прызнаць, што ён прысвячаецца толькі нечаму аднаму? Марнаванню як такому, напрыклад. Бо ты альбо тут, альбо дзесьці далёка, асабліва думкамі (у іншых галактыках ці ў двары на акном ужо неістотна).

Калі ў дзень народзінаў збіраюцца да імянінніка блізкія сябры, то ўзнікаюць на парозе без спецыяльных цырымоній, нібы вяртаюцца дадому. Становіцца радасна і хораша на душы. Можна быць разам, гаварыць, святкаваць.

Удзячнасць як выбар (+практыкаванне)

Столькі ўжо, здаецца, чытала, перакладала і пісала пра яе, але толькі з практыкай прыходзіць зразуменне, што да паставы ўдзячнасці мне яшчэ вельмі далёка. Трапілася не так даўно цудоўнае выказванне ў адным з разважанняў на "Прасторы малітвы". Брат Дэвід Штэйндл-Раст, заснавальнік сусветнага руху “Удзячнасць”, піша, што “корань радасці – удзячнасць... Не радасць робіць нас удзячнымі, а якраз удзячнасць робіць нас радаснымі".

Сапраўды, шукаць карані радасці не заўсёды прыйдзе ў галаву. Як добра, то і добра, дзякуй Богу. А вось калі нешта не так, то прыходзіцца разбірацца (калі не ўдаецца пазбавіцца непрыемнасці адным махам). Так, карані ёсць, хоць і нябачныя. І па ўсім выходзіць, што чалавек можа выбіраць "насенне", якое пусціць карані і даць адпаведныя ўсходы. Часам кажуць, што хтосьці сее вакол сябе радасць. Гэта ўжо бачны іншым учынак, а вось калі і як сеецца ўнутраная ўдзячнасць? Непрыкметная з'ява, але такая неабходная... Радаснаму чалавеку лягчэй брацца за любую справу. Лягчэй благаслаўляць, чым праклінаць. Прабачаць і каяцца, трымаць абяцанні, знаходзіць нестандартныя рашэнні, заўважаць, як Бог адчыняе вокны там, дзе зачыняюцца дзверы.

І на першым кроку рахунку сумлення трэба дзякаваць, а не шкадаваць. "Насенне" ляціць у глыбіню сэрца, губляецца, здавалася б, але дарэмна сядзець і ўглядацца, калі ж там з'явяцца парасткі радасці. Як і трава вясной, невядома, як яна расце.

Малітва на парозе дня

Позняй восенню, калі ночы робяцца даўжэйшымі, большасць з нас адкрывае вочы задоўга да світання, у змроку. Занятыя сваімі справамі, не заўважаем, як пачынае днець – раніца мінае хутка. Але менавіта ў пачатку дня, як і перад любым важным заняткам, варта стаць перад Богам, даручаючы Яму той шлях, які маем прайсці.

Ранішні час, калі навокал яшчэ цёмна, калі адчуваеш сябе недаспаным, зрушаным з цёплага ўтульнага месца, – добры час для асабістай малітвы, роўна як і жыццёвы крызіс, змрок у душы, смутак, невядомасць. Бог прысутны побач у кожную пару, нават калі не бачым ні промня святла ў прамым і пераносным значэнні.