Зямля, поўная талантаў

Гаспадар, я ведаў, што ты чалавек жорсткі, жнеш там, дзе не сеяў, збіраеш там, дзе не рассыпаў. Таму, пабаяўшыся, я пайшоў і схаваў талант твой у зямлю. Вось вазьмі сваё”. Мц 25,24-25

"Слуга нягодны і лянівы!" Але ён, прынамсі, усведамляў, што атрымаў талант, багацце. Не захацеў асвоіць яго, не рызыкнуў карыстацца ім, не наважыўся памножыць яго. Спалоханы і пануры, чакаў, калі пазбудзецца гэтага цяжару (Вось, вазьмі сваё) перад незразумелым і жорсткім гаспадаром.

Многія з нас, калі б зараз запатрабаваў Пан рахунку, сказалі б іначай: "Пане, а чаго Ты спадзяваўся ад мяне? Ты ж нічога мне не даў! Ты не сеяў, не рассыпаў, умоў не стварыў, таленту пашкадаваў. Што я мог зрабіць?"

Нешта засляпляе нам вочы: ці то прагнасць, ці то зайздрасць, ці фальшывая сціпласць – нічога я не маю, абняць і пашкадаваць. Таксама, можа стацца, "справы Божыя" ўяўляюцца недасяжна вялікімі для нашых невялічкіх магчымасцяў. Тут бы выжыць, дзе ўжо больш...

Вяртаючыся да "жорсткага" гаспадара. Мне здаецца, у яго напэўна быў план для кожнага свайго слугі. Даючы вялікія дары, ён спадзяваўся, што чалавек зменіцца сам і зробіць нешта добрае для свету, памножыць дадзенае багацце з ахвотаю і радасцю, укладаючы ў гэты працэс сваю працу і сэрца. Гаспадар быў рэалістам, не надзяліў кожнага па-роўну, дасканала ведаў магчымасці, умовы і перашкоды. Але давяраў нават ляніваму.

Будзьма ж уважлівымі да Божых падарункаў. Каб не здарылася так, што спытаецца Пан: "Хто-небудзь ведае, што Я люблю цябе?", а мы даўно і глыбока закапалі гэты неверагодны дар, нікому не сказалі, стаміліся і зажурыліся-замаркоціліся, як ад цяжару...

Як гэта працуе

Не маю абгрунтавання, але заўважаю, што ўсё часцей спраўджваецца: калі хочаш дапамагчы дальнім, зрабі штосьці добрае для бліжніх.

Так, можна гэты прынцып падвесці пад "Любі бліжняга свайго", так бы мовіць, скараціць. Яшчэ ёсць такое паняцце, як "ахвяраванне" – сваёй працы, свайго болю, высілку і малітвы за нейкую справу, у пэўнай патрэбе, за людзей...

Але зараз я маю на ўвазе адчай і трывогу, калі перажываеш за чалавека, які зараз далёка ад цябе, якому зараз кепска, а ты нічым дапамагчы не можаш.

Здавалася б – маліся, ахвяруйся. Толькі... Трывожная малітва вельмі нясталая, нават можна сказаць, сляпая, а нездарма любоў патрабуе дзеяння. Таму ад засяроджання на сваіх перажываннях, а часцей за ўсё, калі быць шчырымі, на сабе, трэба павярнуцца тварам да тых, хто побач. Магчыма, іх турботы і патрэбы здадуцца дробнымі ў параўнанні з глыбінёй трагедыі і вялізнай трывогай, але! Зрабі гэта з любоўю. Падымі і падай камусьці пальчатку ў тралейбусе. Выслухай уважліва. Накармі смачна. Усміхніся, дапамажы. Дзеясловаў – безліч, як і спосабаў выказаць любоў.

Проста часам мы баімся страціць гэтыя свае "высокія" пачуцці і перажыванні, нібыта праз іх мы робімся часткай жыцця тых, за каго хвалюемся. Не-а. З'яднаць нас можа толькі любоў. Неверагодна, але праз бліжніх і далёкім палягчэе. Спрабуйце.

Не перайначвай цытаты

Шукаючы ў сеціве, хто сказаў вядомае: "Працуй так, нібыта ўсё залежыць ад цябе і спадзявайся на Бога, калі ж усё задежыць ад Яго", вельмі здзівілася, прачытаўшы, што мы часта карыстаемся перайначаным выказваннем айца Хэвэнэсі з XVIII ст. А напісаў ён наступнае:

"Спадзявайся на Бога, быццам бы поспех цалкам і поўнасцю залежыў ад цябе, а не ад Бога, пры гэтым, так прыкладай намаганні, быццам бы не ты, але толькі адзін Бог здзяйсняе ўсё".

Далей знойдзеная тут цытата без перакладу:

"Уповай на Бога, как если бы успех целиком и полностью зависел от тебя, а не от Бога, при этом, так прилагая усилия, будто бы не ты, но лишь один Бог совершает все". (о. Хевенеси, XVIII век).

Поначалу оно (это высказывание) может привести читателя в замешательство. Ему непроизвольно захочется перевернуть все с головы на ноги: "Уповай на Бога так, как если бы все зависело от Него, а не от тебя..." Эти слова неоднократно пытались соответствующим образом изменить, однако в результате они становились банальностью. Первоначальная формулировка считается сегодня исконно игнатиевской. В чем же смысл этого парадоксального выражения?

Упование на Бога и деятельность человека представляет собой единое целое. Одно требует другого и пронизывает его. Деятельность человека – это сотрудничество с Богом. Однако необходимо сознавать, что, несмотря на отношения сотрудничества, все совершает Бог. И при всем уповании на Бога нельзя забывать о том, что сам человек должен принимать участие в трудах Божьих. Возможно, сегодня это выражение можно было бы перефразировать так "Уповай на Бога, но ни на минуту не забывай о сотрудничестве, которого требует от тебя это упование. Трудись таким образом, чтобы вся деятельность была исполнена знанием и всемогуществом Божьим. У Бога есть только твои руки, чтобы преобразовать землю. Однако, в конце концов, все зависит от Его благодати. Согласно Игнатию, уповающий на Бога всей душой может и должен использовать все средства, служащие к достижению благой цели. Но при этом он должен уповать не на эти средства, а на одного Бога".

Выратавальныя ўцёкі

 

Цяжка выпраўляцца ў дарогу, калі не ведаеш, дзе яна скончыцца. З абжытага месца, з прыемнага кола знаёмых рэчаў, адрываючыся ад людзей, з якімі паспеў пасябраваць, Цяжка паверыць, што трэба ўцякаць, калі навокал усё выглядае бяспечным. І людзі, як людзі, і ціхія зоркі, і ласкавае сонца, і хлеба хапае...

Кожнаму чалавеку ў момант небяспекі Бог дае розныя знакі, індывідуальна дабраныя і досыць адназначныя. Часцей за ўсё, яны паўтараюцца. Святому Юзафу быў сон: "Бяры Дзіця і Маці Яго і ўцякай". Папярэджанне праз сон, якое "спрацавала" добра адзін раз, паўтараецца зноў. І яму, сумленнаму чалавеку, які стараўся жыць з Богам праўдзіва і шчыра, хапіла гэтага знаку.

Ці хацелася Юзафу з Марыяй развітацца з сябрамі? Памарудзіць? З якімі думкамі ім прыйшлося звіваць гэтую ўтульнасць і свой жаль у валізкі? Мы ведаем толькі, што яны пакінулі Бэтлеем так хутка, як толькі змаглі. Евангелле гаворыць, што ў тую ж ноч. На англійскай мове ўцёкі ў Егіпет – "Flight into Egypt". Яны не проста ехалі, яны ляцелі, не чуючы пад сабой ног. Спадзяванне на Бога і ўласная самаахвярнасць акрылялі іх.

"Бярыце прыклад са Святой Сям'і", часта чуем мы ў касцеле. Але што ж стала з нашай гатоўнасцю? А з нашай успрымальнасцю да Божай волі? "Так – так, не – не", аказваецца, вельмі няпростым вымаганнем... Мы спім далей, мы марудзім нават тады, калі пагражае сур'ёзная небяспека. Курсы валют мы адсочваем вельмі чуйна, а што адбываецца з душой, не заўважаем увогуле. Так, нейкія цмяныя знакі, невядома што...

Каб ад Святой Сям'і навучыцца, трэба выправіцца разам, падзяліць з уцекачамі горыч пераследавання, стому, нястачу. Каб навучыцца слухаць і давяраць, трэба наважыцца падыйсці бліжэй. Дапамагаючы ім, знойдзем сябе. Бо пакуль ты разважаеш аб даверы да Бога, яны давераць табе паднесці Дзіця ў дарозе.

Калі маленькі Езус будзе спаць, ты будзеш ісці асярожна і ціха, нягледзячы на збітыя аб камяні ногі. Зусім не такі Ён лёгкі, які здаецца. (Святы Крыштаф, дарэчы, пацвердзіць). Але, сапраўды, што ж будзе, калі Ён прачнецца? Ведаеш, як малыя дзеці глядзяць дарослым у вочы – душу пранікаюць да дна... Не бойся, потым Ён усміхнецца. 

Ціхія вёскі

"Гарады Араэрскія будуць пакінуты, – застануцца пад статкі, якія адпачываць будуць там, і не будзе каму іх палохаць" (Раздзел 17 Кнігі Ісаі)

Дзе той наш прарок, голасу якога мы не хацелі чуць? Хто прадбачыў спусташэнне нашых вёсак.  “Не застанецца нікога…”

Каб хто сказаў нашым дзядам, што нікому не прыдасца гэтае поле, дзе кожная пядзя была палічана… Ці ведаў хто з гасцей на вясёлых уходзінах у новую хату, што праз 50-60 год не будзе каму ступіць нагой на гэтым дварышчы?... Толькі могілкі прырастаюць новымі крыжамі. А вёска… Рыхтуецца сама стаць помнікам часу, які адыйшоў, і людзям, якія тут пражылі свой век.

Але ж ЯКІЯ былі часы і людзі!.. Лёгкімі іх не назавеш. І цяжка працавалі, і гаравалі, і лёс свой клялі. Можа, таму дзяцей сваіх адпраўлялі вучыцца. Таму дзеці не вярнуліся.

Але самі старыя на прамілы Бог нікуды кратацца адсюль не хацелі. Абы ў сваёй хатцы памерці… Сярод сваіх сценаў, у роднай весцы, каля знаёмых людзей. І вось тыя суседачкі, што дзялілі паміж сабой усе беды і клопаты, пляткавалі і раіліся, глядзелі разам серыялы ў адной хаце, дапамагалі і жартавалі – хаваюць цяпер адна адну. З цяжкім уздыханнем думае кожная, ці не ёй наканавана наступнай ляжаць пасярод хаты ў белай хусце… Але яшчэ страшней думка, што можа менавіта яна застанецца ў вёсцы апошняй…

Маладыя імкліва выбіраюць месца, дзе ім лепш жывецца. Дзе больш выгодна, камфортна, весела. Усе гэтыя пошукі мне вельмі блізкія. Толькі зараз я пачынаю разумець, як важна, дзе і як ты паміраеш, хто і што тады побач з табой. Нельга будаваць сваё жыццё, маючы на мэце ўдалую смерць, бо дзеля тых, каго любяць, паміраюць і на крыжы. Але зусім не зважаць было б таксама глупствам. 

І стоячы каля труны маёй бабулі побач з яе нешматлікімі ўжо суседзямі, я ўбачыла яе жыццё такім ясным, сціплым і праўдзівым... Жыві з людзьмі, як чалавек, – і будзе каму пахаваць цябе. Стаялі вакол дзеці, унук, тры унучкі, чатыры праўнучкі і чатыры праўнукі… Прапраўнучка і прапраўнук у Астраўцы падрастаюць. Нібы зялёнае дрэва вырасла з непрыкметнай галінкі… 

Не ведае чалавек ні дня, ні гадзіны сваёй.

Хоць ты бойся яе, хоць ты кліч штохвіліну.

Але, выбіраючы, як жывеш, пакрысе вызначаеш і свой адыход.

Ці мяне пахаваюць у Вялікодны панядзелак блізкія людзі пад пахілай бярозай на ціхім магільніку апусцелай вёскі, куды забудуцца прынесці штучныя кветкі?...

05.04.2010

Сяброўкі. 2007 год, чэрвень