Размова

Часта людзі называюць размовай простую перадачу інфармацыі. Дзякуючы сучасным сродкам сувязі, асабліва электронным, можна цэлы дзень правесці ў такіх “размовах” і не сказаць ніводнага жывога слова. З розным поспехам мы нечым запаўняем гэтую пустку, але ці сапраўднымі сустрэчамі, адносінамі, сяброўствам? Туга не дае спыніць гэты пошук, які, калі будзе шчыры і трывалы, прывядзе да Суразмоўцы, якога прагне душа. Горш, калі чалавек вырашае заглушыць гэты незразумелы, у пэўнай мэры, балючы покліч, адвярнуцца ад запрашэння на Сустрэчу.

Каб бачыць

Калі Езус выходзіў з Ерыхона

са сваімі вучнямі і з вялікім натоўпам,

Бартымэй, сын Тымэя,

сляпы жабрак,

сядзеў ля дарогі. 

(Мк 10,46)

Гэты ўрывак можна чытаць, як верш, глядзець, як фільм, перажываць, як раман аб трагедыі і выратаванні. Тымчасам, апыніся мы там, на ерыхонскай дарозе, якая верагоднасць таго, што ўвогуле звярнулі б увагу на сляпога жабрака? Ці прыйшло б у галаву спыніцца, уяўляючы, як гэта – страціць зрок? Як ён жыве ў цемры, поўнай небяспек і пагроз, у няпэўнасці і галечы? Здавалася б, можна падыйсці бліжэй, пільна паўглядацца, не баючыся праніклівага позірку ў адказ. Ды толькі цяжка пазбавіцца ад уражання, што ён чуе не толькі гукі, але і думкі, і ведае свет намнога лепей за нас, відушчых, якія альбо стараюцца не глядзець у ягоны бок, альбо хутчэй кінуць дробны грош і адыйсціся. 

Не бойся, верабейка

Як добра адчувае Езус наш страх за ўласнае цела. Мы баімся нават усяго, што нагадвае аб нашым прамінанні на гэтай зямлі: маршчын, сівізны, слабіны ў руках; што ўжо казаць аб рэальнай пагрозе жыццю. Чаму мы павінны выбіраць штосьці іншае, чым ратаванне сябе, патуранне сабе? 

“Не бойцеся тых, хто забівае цела,” – кажа Езус (Лк 12, 4). Пільнавацца ж трэба таго, ці не пагражае душы небяспека. Можа пакрысе мы ўжо згадзіліся ненадоўга забыцца пра сваё хрысціянства за нейкія даброты, крышку камфорта, трошкі прызнання? Хто там сказаў, што за ўсё трэба плаціць? Не, толькі трохі пакрывіць душой раз-другі. Ніхто звонку і не згледзіць. Часам, можа, давядзецца адсунуць бліжняга з дарогі, можа, нават сілай сапхнуць, калі не саступіць… Хвіліначку, ці не надта кароткі крок да мяжы, якую й не думаў пераходзіць? “Якая будзе карысць чалавеку, калі ён здабудзе ўвесь свет, а душы сваёй пашкодзіць?” (Мц 16, 26)

Але баімся мы ўсё ж за цела, і здаецца, гэта нават крыху весяліць Езуса. Бо Ён пераводзіць наш спалоханы позірк на вераб’ёў і прапануе ўявіць, як Бог падлічвае валасы на галовах, хоць аб тым ніхто не здагадваецца. Прыслухайцеся, можа, якраз зараз – нашыя?..

Пакуль і пасля

"Калі стаў збірацца народ, Езус пачаў гаварыць..." (Лк 11,9). Не чакаючы, пакуль народ – хаця лепей казаць за сябе –  пакуль я збяруся ўся цалкам, засяроджуся, пакіну лішнія згрызоты, стану дасканалай і гэтак далей, Езус пачынае гаварыць. Ён ідзе, як некалі Ена, вуліцамі і плошчамі, абвяшчаючы, заклікаючы, ацаляючы. Гэта пасля Яго слоў я "збіраюся" ў цэлае з асобных кавалкаў, пасля Яго закліку я пачынаю верыць у Добрую Вестку аб Божай Любові, пасля сустрэчы з Ім я загараюся жаданнем не губляць Яго ні за якія багацці свету. Пакуль я толькі збіраюся, патанаючы яшчэ ў сваіх звыклых мітуслівых думках, няспынна крочыць Слова, як маленькая іскра, як сонечны промень лагодна і нячутна; ды так "прапальваючы" сабе дарогу, так асвятляючы цёмныя сутарэнні сэрца, што ўжо нельга сказаць, што не чула той голас "Вярніся і вер".

Заўвагі не для ўсіх

Зрэшты, больш трапна выказаўся кніжнік, калі сказаў Езусу: "Настаўнік, кажучы гэта, Ты абражаеш нас" (Лк 11, 45). Сапраўды, хіба ж гэта проста заўвага, назваць чалавека нябачнай магілай? Чалавека, які не адзін дзясятак год аддаў дбайнаму вывучэнню Пісання і разнастайных усеабдымных правілаў. Гады адзінага свайго жыцця не змарнаваў, як многія іншыя, але прысвяціў захаванню веры і навучанню народа. І прыходзіць з нейкай не то вёскі, не то мястэчка былы плотнік, які не можа нават некалькі сваіх вучняў навучыць абмываць рукі перад ежай, і кідае ў вочы рэлігійнай эліце "Гора вам". Грэшнікам кажа адно, а людзям, якія штосьці робяць, зусім іншае.

Свет дагары нагамі

Заахвочванне кшталту “Запрасі Езуса ў сваё сэрца” звычайна гучыць даволі салодка, бяспечна, абяцаючы саму толькі прыемнасць. Фарысей Сымон, які зрабіў Езусу такую ласку і запрасіў да сябе “паесці”, мог бы сур’ёзна падкарэктаваць гэткае ўяўленне. Мала таго, што з Езусам прыцягнуліся былыя рыбакі і мытнікі, то яшчэ невядома якім чынам вырасла каля ног жанчына, апошняя грэшніца ў горадзе. Пакуль разгублены гаспадар спрабаваў неяк сабрацца з думкамі, то вырашыў прынамсі скрэсліць Езуса з шэрагу прарокаў. У думках! Сам для сябе.  Але нават прыстойна трымаючы язык за зубамі, гаспадар потым пачуў такую вымову ад Госця, што свет сапраўды мусіў перавярнуцца яму перад вачамі. Так бяскрыўдна ўсё пачыналася:

Сезон дажджоў пасля засухі

“Езус прыйшоў у Назарэт, дзе быў выхаваны, і ўвайшоў паводле свайго звычаю ў дзень суботні ў сінагогу”. Лк 4,16

Цішыня ахінае тыя – магчымыя – дні да суботы, як і ўсе гады, пражытыя Езусам у Назарэце. Невядома, што Ён рабіў, прыйшоўшы за тры, за пяць дзён раней да здарэння ў сінагозе. Сёння за гэтым евангельскім тэкстам стала жаночая постаць – Маці, хоць тут ні словам Яна не згадваецца. У родных мясцінах кожнае скрыжаванне, кожнае дрэва кажуць, чый ты сын ці дачка. І хочацца нават, каб ніводнае рысачка, што памятае аб гэтым, не знікла, а тым больш, каб заўсёды былі людзі, якія могуць сказаць: “Вось, сын таго і таго (нарэшце) прыехаў. А я ж помню яго зусім маленькім”.  

Каб мець жыццё

У адзін з нядаўніх цёплых вечароў перад маімі вачамі разгарэўся і згас агонь у каміне. Назіранне за ім шмат дало спажытку вачам і душы. Зрэшты, гэта агульнавядомы досвед, хоць кожны вогненны “танец” непаўторны. Пакрысе дровы дагарэлі, гарачыя вуглі пачалі гаснуць у попеле, і я загледзілася ў свой манітор. Калі ж праз некаторы час перавяла вочы на камін, то ўразілася поўнай адсутнасці святла ў каміне. На мяне глядзеў чорны, здавалася, бяздонны правал без ніякіх прыкмет жыцця. 

Так, той агонь павінен быў згаснуць, каб людзі маглі спакойна разыйсціся спаць. Але з “агнём”, які гарыць у сэрцы чалавека, – з агнём жыцця – не павінна такога здарацца.

Сапраўды, сапраўды кажу вам: калі не будзеце спажываць Цела Сына Чалавечага і піць Крыві Ягонай, не будзеце мець у сабе жыцця. Ян 6,53

На гэтыя словы Езуса Хрыста з сённяшняга Евангелля “адгукнуўся” той вобраз зчарнелага каміна, які не можа палаць жывым агнём сам па сабе, не можа падтрымліваць агонь сваёй цэглай, з якой ён складзены. Ён уладкаваны дасканала, каб быць бяспечным і адпаведным месцам для палымнеючых дроў, якія і ёсць спажытак агню. Не хацелася б множыць метафары. Дагэтуль выраз “спажываць Цела Сына Чалавечага і піць Крыві Ягонай” гучыць брутальна для нашага вуха, і мы аўтаматычна замяняем яго на “прымаць Эўхарыстыю”. І гэта так, і вакол Эўхарыстычнага стала мы збіраемся ў нядзелю. Але чаму Езус не змякчае выразу для юдэяў, якія слухалі Яго? Не тлумачыць, не супакойвае, нібы хоча менавіта перавярнуць ім душу дагары нагамі Сваім Словам. “Калі не з’ясі і не вып’еш Мяне, не будзе ў табе жыцця”. Што гэта значыць без метафар, сёння, для мяне? 

Нездарма святая Імша пачынаецца з Літургіі Слова. Кожны дзень можа пачынацца з малітвы Божым Словам. Можна наталіцца адным сказам, часам нават адным словам, калі прыняць яго менавіта як ежу, адначасова будзённую, як хлеб, і надзвычайную, як з вельмі шаноўных рук. 

Другое вымярэнне – уласны вопыт. Пэўным адкрыццём для мяне стала думка, што парада св.Ігнацыя Лаёлы “шукаць Бога ва ўсіх рэчах” значыць не проста знайсці, заўважыць, адчуць Яго, але і “ўзяць” знаходку. Не адзначыць і пайсці далей, а засвоіць якраз так, як мы спажываем ежу. Праўда, у сучасным свеце ўсё цяжэй засяроджваць увагу на самім працэсе: які смак таго, што я ем і п’ю, які ў яго пах, выгляд, тэмпература, асаблівасці, з кім я вячэраю ці снедаю, чым жыве гэты чалавек і г.д. Такая ўсвядомленасць важная сама па сабе, але яшчэ і таму, што яна можа навучыць, як трэба адносіцца да сустрэчы з Панам “ва ўсіх рэчах”, пералічыць якія проста немагчыма.

“Вяршыняй і крыніцай” хрысціянскага жыцця з’яўлецца Эўхарыстыя: Цела і Кроў Хрыста ў постаці хлеба і віна. Сапраўднае ўсведамленне і ўшанаванне гэтай таямніцы не павінна прызвычайваць нас да думкі, што нічога такога асаблівага, вядомая справа, Споведзь і Камунія, але пераварачваць душу, дасягаючы самых глыбіняў чалавечага існавання, ды распальваць яе так, каб у ёй было жыццё, і гэтым жыццём была любоў.

Светлая празрыстасць

Калі ж яны прыбылі ў Кафарнаум, збіральнікі дыдрахмаў падышлі да Пятра і сказалі: "Ці ваш Настаўнік не дасць дыдрахмаў?" Ён адказаў: "Так". І калі ён увайшоў у дом, Езус апярэдзіў яго і сказаў: "Як табе здаецца, Сымоне? З каго бяруць мыта або падатак зямныя каралі? Са сваіх сыноў, ці з чужых?" Калі ён адказаў: "З чужых", Езус сказаў яму: "Значыць, сыны свабодныя. Але, каб нам не спакусіць іх, ідзі на мора, закінь вуду і вазьмі першую рыбіну, якую зловіш; калі адкрыеш ёй рот, знойдзеш статэр. Вазьмі і аддай яго за Мяне і за сябе. Мц 17, 24–27

Мноства дыялогаў Езуса з Пятром не захавалася, а вось пра падатак ёсць. І зноў такі знаёмы Езусавы рух: "Просяць у цябе – дай", каб сталі вольнымі і даўжнік, і збіральнік ад дарэмных згрызотаў. Неўзабаве аказваецца, што Пётр сапраўды мае, што даць. У жыцці бываюць такія моманты, калі відавочна ўсё складваецца найлепшым чынам і лёгка палічыць гэта шчаслівым супадзеннем. Неяк так само па сабе, адно за другім, у патрэбны час... Нават невядома, як гэта ў іншых так не атрымліваецца.

Выбраць найменшае

"Валадарства Нябеснае
падобнае да
гарчычнага зерня,
якое ўзяў чалавек
і пасеяў на полі сваім.
Хоць яно меншае за
ўсялякае насенне,
калі вырасце,
бывае вышэйшым за
іншыя расліны
і становіцца
дрэвам,
так што прылятаюць птушкі нябесныя і гняздзяцца ў галінах яго."

Мц 13, 31-32

Прыпавесці як паэзія, як музыка, як вобраз прыгожыя сапраўднай Боскай прыгажосцю, якая кліча ўглыб і прыводзіць да Бога. Кожны радок можа стаць сцяжынкай да Яго, кожнае слова – тым маленькім насеннем, з якога вырасце... Але пачакайце, мы занадта спяшаемся. Паміж насеннем і дрэвам яшчэ столькі дзён і начэй, дажджоў і спёкі – цэлае жыццё.

Пойдзем спачатку. Зерне, "якое ўзяў чалавек". Не спраектаваў, не вырабіў, узяў гатовае. Сярод усіх гатункаў насення, ён абраў часцінку Неба, а яна была – як дзіўна – меншая за іншых, зусім драбяза, ні ў рукі ўзяць, ні пахваліцца.