Няспынная праца Бога

Даволі шмат год мінула з заканчэння школы, і за гэты час мяне не тое, што не цікавіла фізіка, я свядома трымалася ад яе здалёк. Але сталася так, што мяне прыцягнуў погляд П’ера Тэйяра дэ Шардэна на эвалюцыю, на яе духоўнае вымярэнне, якое ён бачыў і імкнуўся перадаць іншым. 

Неабачліва чытаць я пачала кнігу пра Тэйяра, напісаную фізікам (“Teilhard's Mysticism: Seeing the Inner Face of Evolution” Kathleen Duffy SSJ). Аўтар выбрала спосаб асягнення Духа праз пільнае ўгляданне ў матэрыю, што немагчыма зрабіць без мовы фізікі. А гэтая ўважлівасць датычыцца макра- і мікракосмасу, самых розных з’яў, таямніц, адкрыццяў, парадоксаў… Нібы хтосьці ўзяўся паказаць мне ўвесь вядомы Сусвет, не турбуючыся, што ў мяне можа закруціцца ў галаве нават ад краёчку ўбачанай бязмежнасці. Як змясціць гэта ўсё чалавечаму розуму? Гэтую “сімфонію Сусвету”? Тэйяр быў адным з тых, якім дадзена бачыць “партытуру” сімфоніі, ахапіць позіркам неверагодны “габелен” стварэння. 

Быць сабой, але не ў самоце

Ён быў народжаны ў вялікай небяспецы, гэты прыгожы, як Божы дар, хлопчык, хаваны ад смерці, пушчаны па вадзе ў кошычку, уратаваны дачкой фараона, гадаваны ў палацы на ўсім гатовым. “У той час, калі ён вырас, выйшаў Майсей да братоў сваіх…” (Зых 2, 11 паводле перакладу на падставе рукапісаў кс.Уладзіслава Чарняўскага). Усе мы ўжо выраслі, выйшлі са сваіх “палацаў” дзяцінства, хто раней, хто пазней, і можам зразумець гэтае жаданне Майсея знайсціся сярод сваіх. Магчыма, гэта пошук адказу на пытанне: “Хто я?” 

Але знаёмства з рэальнасцю пачынае ён, здаецца, не вельмі ўдала. “…і ўбачыў смутак іх, і ўбачыў егіпцяніна, які біў кагосьці з гебрайскіх братоў яго” (там жа). Майсей кідаецца на дапамогу і ратуе брата. Так напісана ў Бібліі? Не, не так. “І, калі азірнуўся ён туды і сюды і ўбачыў, што нікога няма, ён забіў егіпцяніна і схаваў яго ў пяску” (Зых 2,12). А на другі дзень выйшаў зноў і хацеў штосьці зрабіць, каб не сварыліся між сабой ягоныя браты. І зноў яскрава да болю ў вачах паказвае Біблія, у каго ён ператвараецца, прыводзячы пытанне брата: “Ці ты хочаш мяне забіць, як забіў егіпцяніна?” (Зых 2, 14). Нават фараон, даведаўшыся аб усім, хацеў спыніць Майсея не пакараннем, не вязьніцай, але смерцю. Аж так небяспечны зрабіўся хлопчык з добрымі намерамі? Ён вырашае ўцякаць, далей ад абодвух народаў, якія не прынялі яго. 

З Табою

Які дзівосны ў вітанні анёла Габрыэля выраз "Пан з Табою"! Сцвярджэнне, суцяшэнне, абяцанне, пахвала... На што падобна гэтае "з"? На прабыванне побач, якое не нудзіць, не гняце, але ўзбагачае і сілкуе. Яно ахоплівае ўсё, што было ў мінулым, дарагія сэрцу ўспаміны, цяперашнюю радасць, імкненне заставацца разам у будучыні, нават калі яна невядомая.

Калі Пан побач, ты можаш не баяцца Яго пасланца. Не баяцца гэтаксама стаць пасланцам.

Калі Пан з Табою – чаго яшчэ трэба? Мы захапляемся Марыяй, глядзім з замілаваннем, а Яна так дасканала заўсёды прабывае з Панам, бачная з Нябачным.

І ёсць яшчэ адно адценне ў гэтай фразы, ужо не так сцісла звязанае са Звеставаннем. Вымаўленае ў форме пытання з-за глуха зачыненых дзвярэй сэрца. Так пытаюцца ў таго, хто ціха стукаецца ноччу ў шчыльна замкнёны дом. Пытаецца гаспадар, які баіцца ўпусціць абы-каго, або ўвогуле не хоча бачыць нікога, хіба што... "Пан з Табою?" - коратка спытае, прыслухоўваючыся пільна да адказу. Так, з Марыяй Пан ёсць заўсёды. Таму Яна не баіцца шукаць нас упоцемку, а нам не трэба баяцца ўпускаць Яе. Што б ні ўбачыла, Яна не завернецца і не збяжыць.

Размова

Часта людзі называюць размовай простую перадачу інфармацыі. Дзякуючы сучасным сродкам сувязі, асабліва электронным, можна цэлы дзень правесці ў такіх “размовах” і не сказаць ніводнага жывога слова. З розным поспехам мы нечым запаўняем гэтую пустку, але ці сапраўднымі сустрэчамі, адносінамі, сяброўствам? Туга не дае спыніць гэты пошук, які, калі будзе шчыры і трывалы, прывядзе да Суразмоўцы, якога прагне душа. Горш, калі чалавек вырашае заглушыць гэты незразумелы, у пэўнай мэры, балючы покліч, адвярнуцца ад запрашэння на Сустрэчу.

Каб бачыць

Калі Езус выходзіў з Ерыхона

са сваімі вучнямі і з вялікім натоўпам,

Бартымэй, сын Тымэя,

сляпы жабрак,

сядзеў ля дарогі. 

(Мк 10,46)

Гэты ўрывак можна чытаць, як верш, глядзець, як фільм, перажываць, як раман аб трагедыі і выратаванні. Тымчасам, апыніся мы там, на ерыхонскай дарозе, якая верагоднасць таго, што ўвогуле звярнулі б увагу на сляпога жабрака? Ці прыйшло б у галаву спыніцца, уяўляючы, як гэта – страціць зрок? Як ён жыве ў цемры, поўнай небяспек і пагроз, у няпэўнасці і галечы? Здавалася б, можна падыйсці бліжэй, пільна паўглядацца, не баючыся праніклівага позірку ў адказ. Ды толькі цяжка пазбавіцца ад уражання, што ён чуе не толькі гукі, але і думкі, і ведае свет намнога лепей за нас, відушчых, якія альбо стараюцца не глядзець у ягоны бок, альбо хутчэй кінуць дробны грош і адыйсціся. 

Не бойся, верабейка

Як добра адчувае Езус наш страх за ўласнае цела. Мы баімся нават усяго, што нагадвае аб нашым прамінанні на гэтай зямлі: маршчын, сівізны, слабіны ў руках; што ўжо казаць аб рэальнай пагрозе жыццю. Чаму мы павінны выбіраць штосьці іншае, чым ратаванне сябе, патуранне сабе? 

“Не бойцеся тых, хто забівае цела,” – кажа Езус (Лк 12, 4). Пільнавацца ж трэба таго, ці не пагражае душы небяспека. Можа пакрысе мы ўжо згадзіліся ненадоўга забыцца пра сваё хрысціянства за нейкія даброты, крышку камфорта, трошкі прызнання? Хто там сказаў, што за ўсё трэба плаціць? Не, толькі трохі пакрывіць душой раз-другі. Ніхто звонку і не згледзіць. Часам, можа, давядзецца адсунуць бліжняга з дарогі, можа, нават сілай сапхнуць, калі не саступіць… Хвіліначку, ці не надта кароткі крок да мяжы, якую й не думаў пераходзіць? “Якая будзе карысць чалавеку, калі ён здабудзе ўвесь свет, а душы сваёй пашкодзіць?” (Мц 16, 26)

Але баімся мы ўсё ж за цела, і здаецца, гэта нават крыху весяліць Езуса. Бо Ён пераводзіць наш спалоханы позірк на вераб’ёў і прапануе ўявіць, як Бог падлічвае валасы на галовах, хоць аб тым ніхто не здагадваецца. Прыслухайцеся, можа, якраз зараз – нашыя?..

Пакуль і пасля

"Калі стаў збірацца народ, Езус пачаў гаварыць..." (Лк 11,9). Не чакаючы, пакуль народ – хаця лепей казаць за сябе –  пакуль я збяруся ўся цалкам, засяроджуся, пакіну лішнія згрызоты, стану дасканалай і гэтак далей, Езус пачынае гаварыць. Ён ідзе, як некалі Ена, вуліцамі і плошчамі, абвяшчаючы, заклікаючы, ацаляючы. Гэта пасля Яго слоў я "збіраюся" ў цэлае з асобных кавалкаў, пасля Яго закліку я пачынаю верыць у Добрую Вестку аб Божай Любові, пасля сустрэчы з Ім я загараюся жаданнем не губляць Яго ні за якія багацці свету. Пакуль я толькі збіраюся, патанаючы яшчэ ў сваіх звыклых мітуслівых думках, няспынна крочыць Слова, як маленькая іскра, як сонечны промень лагодна і нячутна; ды так "прапальваючы" сабе дарогу, так асвятляючы цёмныя сутарэнні сэрца, што ўжо нельга сказаць, што не чула той голас "Вярніся і вер".

Заўвагі не для ўсіх

Зрэшты, больш трапна выказаўся кніжнік, калі сказаў Езусу: "Настаўнік, кажучы гэта, Ты абражаеш нас" (Лк 11, 45). Сапраўды, хіба ж гэта проста заўвага, назваць чалавека нябачнай магілай? Чалавека, які не адзін дзясятак год аддаў дбайнаму вывучэнню Пісання і разнастайных усеабдымных правілаў. Гады адзінага свайго жыцця не змарнаваў, як многія іншыя, але прысвяціў захаванню веры і навучанню народа. І прыходзіць з нейкай не то вёскі, не то мястэчка былы плотнік, які не можа нават некалькі сваіх вучняў навучыць абмываць рукі перад ежай, і кідае ў вочы рэлігійнай эліце "Гора вам". Грэшнікам кажа адно, а людзям, якія штосьці робяць, зусім іншае.

Свет дагары нагамі

Заахвочванне кшталту “Запрасі Езуса ў сваё сэрца” звычайна гучыць даволі салодка, бяспечна, абяцаючы саму толькі прыемнасць. Фарысей Сымон, які зрабіў Езусу такую ласку і запрасіў да сябе “паесці”, мог бы сур’ёзна падкарэктаваць гэткае ўяўленне. Мала таго, што з Езусам прыцягнуліся былыя рыбакі і мытнікі, то яшчэ невядома якім чынам вырасла каля ног жанчына, апошняя грэшніца ў горадзе. Пакуль разгублены гаспадар спрабаваў неяк сабрацца з думкамі, то вырашыў прынамсі скрэсліць Езуса з шэрагу прарокаў. У думках! Сам для сябе.  Але нават прыстойна трымаючы язык за зубамі, гаспадар потым пачуў такую вымову ад Госця, што свет сапраўды мусіў перавярнуцца яму перад вачамі. Так бяскрыўдна ўсё пачыналася:

Сезон дажджоў пасля засухі

“Езус прыйшоў у Назарэт, дзе быў выхаваны, і ўвайшоў паводле свайго звычаю ў дзень суботні ў сінагогу”. Лк 4,16

Цішыня ахінае тыя – магчымыя – дні да суботы, як і ўсе гады, пражытыя Езусам у Назарэце. Невядома, што Ён рабіў, прыйшоўшы за тры, за пяць дзён раней да здарэння ў сінагозе. Сёння за гэтым евангельскім тэкстам стала жаночая постаць – Маці, хоць тут ні словам Яна не згадваецца. У родных мясцінах кожнае скрыжаванне, кожнае дрэва кажуць, чый ты сын ці дачка. І хочацца нават, каб ніводнае рысачка, што памятае аб гэтым, не знікла, а тым больш, каб заўсёды былі людзі, якія могуць сказаць: “Вось, сын таго і таго (нарэшце) прыехаў. А я ж помню яго зусім маленькім”.