У адным пытанні цэлы скарб

Калі пасля маразоў прыйшла адліга, асфальт на дарогах не вытрымаў. Еду звыклымі маршрутамі і бачу гэтыя яміны, расколіны, нечаканыя асфальтавыя "хвалі". Так і ў нашых душах ад перападаў болю і радасці, жаху і цеплыні ўтварыліся маршчыны і раны, глыбіню якіх мала хто бярэцца даследваць.

Ва ўрыўку пад назвай "Суцішэнне буры" ў Евангеллі паводле Марка (Мк 4, 35-41) ёсць "да" і "пасля". Да пераправы на другі бераг ёсць мноства народу, прыпавесці і іх тлумачэнне. Вечар. 

Лепшае заўтра залежыць ад нас цяперашніх

Новая энцыкліка папы Францішка “Fratelli tutti” (“Усе браты”), выдадзеная ў кастрычніку бягучага года, мае шмат аспектаў, карысных і каштоўных для разважання ў наш час. Аднак у канчатковым рахунку яна прапануе задумацца аб будучыні грамадства. Якая будучыня магла б стаць натхненнем для нашых высілкаў і адрачэнняў? Дзеля чаго ўсе мы нешта робім, змагаемся, ахвяруем сабой? 

Жыццё ў рэжыме “тушэння пажараў” – вырашэння пільных пытанняў, якія навальваюцца адно за адным, – зусім не спрыяе пошуку адказаў на іх. І усё ж, варта час ад часу прыпыніцца і паглядзець на некалькі крокаў наперад, паразважаць, чаму адзіным выйсцем для чалавецтва Святы Айцец бачыць паўсюднае братэрства.
   
У першым раздзеле энцыклікі папа Францішак прапануе свайго роду дыягностыку становішча сучаснага свету, як заўсёды дакладную і праніклівую. А перад тым, як указаць на спосабы вырашэння праблем, ён запрашае засяродзіцца на прыпавесці пра міласэрнага самараніна. Менавіта падчас чытання гэтага раздзела са мной здарыўся выпадак, на які я, напэўна, не звярнула б увагі, калі б не словы Папы, над якімі якраз спынілася…

Невыпадковыя наведнікі

Першымі прыйшлі бліжэйшыя – жыхары Бэтлеема, загартаваныя сонцам, дажджом і ветрам пастухі авечак. Здаецца, яны толькі і чакалі, каб споўнілася прароцтва аб іх маленькім Бэтлееме, які "нічым не меншы сярод гарадоў Юды". Анёлы пяюць – і яны згаджаюцца, бягуць, знаходзяць.

Мудрацы "чытаюць" неба, дакладнасць якога ніколі не падманвала іх. Святло заззяла – і яны пайшлі за ім, хоць, магчыма, яно было бачнае толькі іхнім сэрцам. "Ідзіце, старанна шукайце і паведаміце мне", – настаўляе іх Ірад. Але яны і без яго шукалі старанна, а больш, чым чалавечым словам, давяралі знакам і снам. 

"Увайшоўшы ў дом, яны ўбачылі Дзіця з Марыяй, Маці Яго, і ўпалі, і пакланіліся Яму", – напісана ў евангеліста Мацвея. І вось тое, што яны "ўвайшоўшы, убачылі", адлюстравана на незлічонай колькасці абразоў Багародзіцы з маленькім Езусам. Аднак рэальнасць Божай прысутнасці, якую перажылі мудрацы, не перадаецца праз позірк, кінуты на абраз, які з'яўляецца толькі напамінам, што запрашэнне дасланае, святло не згасла, і не трэба спыняцца ў дарозе. Немагчыма "апынуцца" выпадкова там, дзе Бог чакае на сустрэчу, хоць гэтае месца можа быць зусім нечаканым. 

Інтэрвенцыя

Чакаючы прыйсця Збаўцы, часам вельмі зразумелымі робяцца спадзяванні габрэяў на Месію моцнага і ваяўнічага. Няхай бы ўжо прыйшоў і "разабраўся" з гэтым светам пануючай несправядлівасці. Аднак жа Ён уваходзіць як дзіця, і Яго самога трэба абараняць, думаць, чым карміць і як гадаваць. Мы спадзяемся на сілу, а Ён выбірае даверыцца простым непрыкметным людзям. Вось дык умяшанне Бога ў гісторыю. Пэўнае здзіўленне ў большай ці меншай ступені ахінае нас кожныя Каляды.

Але сёлета ўявіць, што ў прэзідэнцкі палац прыбываюць дэлегацыі знакамітых мудрацоў ці паслоў, каб распытацца, дзе б гэта выказаць пашану нованароджанаму каралю, якога сотні год чакала зямля, – асабліва яскравы досвед. Уявіць, што пакуль усё ў сталіцы ідзе, як звычайна, дзесьці ў маленечкім гарадку на поўначы краю падрастае маленства ў звычайнай сям'і. Катаецца з горак, смяецца, гладзячы катоў, глядзіць мульцікі, просіць тату падняць яго вышэй, абдымае маму... І каб ён выжыў (пасля візіту ў палац тых гаваркіх замежных гасцей), бацькі павінны вывезці яго цішком за мяжу. А калі ён толькі-толькі пачне лячыць, суцяшаць, вучыць, – яго ўжо не ўратуе нават высокапастаўлены... пракуратар, скажам. Чаго б чакалі ад Богам, Ён робіць па-свойму і робіць дабро. І так дагэтуль і цяпер – сярод цемры свецяцца іскры і агеньчыкі дабра. Дзіўна гэта ўсё сапраўды.

Заклік і адказ

Евангеллі аб сустрэчы з Езусам Хрыстом часта гаворыцца адным кароткім сказам, фразай ці нават словам. Але як шмат за імі хаваецца сэнсу! Вось, напрыклад, эпізод сустрэчы Мацвея з Езусам:  

“Калі Езус адыходзіў адтуль, убачыў чалавека, які сядзеў на мытні, якога звалі Мацвей, і сказаў яму: «Ідзі за Мною». Той устаў і пайшоў за Ім” (Мц 9, 9).

Гэтае здарэнне адбываецца адразу пасля аздараўлення паралізаванага, якому Езус сказаў: “Ідзі дадому”. “Той устаў і пайшоў дадому. А людзі, убачыўшы гэта, спалохаліся і праславілі Бога, які даў такую ўладу людзям” (Мц 9, 7–8).

Аповед пра Мацвея пачынаецца словамі “Калі Езус адыходзіў адтуль…”. Адыходзіў ад дома, дзе падняў на ногі паралітыка, ці адыходзіў у іншы горад, невядома, але знаходзіўся ў руху. Дарэчы, і вакол Яго ўсё прыйшло ў рух: з трымценнем у сэрцы людзі праслаўлялі Бога, бо сталі сведкамі ці пачулі пра цуд аздараўлення безнадзейна хворага чалавека.

Захаваць давер і рэшткі ўстойлівасці

Sieger Köder

Успомнілася выгнанне злых духаў з таго бедака з Гадары (Мк 4,35-5,20). Калі б Евангеллі не захавалі, то нічога пра гэта не было б вядома. Ні пра жаданне Езуса плыць, ні пра жахлівы вецер, ні пра легіён духаў і вызваленне аднаго чалавека (нават дзіўна, чаму менавіта яго).

Езусу трэба было дайсці да таго апантанага, як, зрэшты, і да кожнага з нас, не зважаючы на перашкоды, нязначнасць асобы "ў глабальным маштабе", страшэнны супраціў знешніх абставін. Езусу "трэба быць" то ў адным горадзе, то ў іншым, то на гэтым беразе, то на другім... А вучням – як плыць у гэтай нялюдскай буры, сапраўды?

За што хапацца, невядома, усё падводзіць, як на карціне Кёдэра: зламаная мачта і вясло, поўна вады... І хтосьці, нарэшце, хапаецца за Настаўніка: не спі, не спі! Мы ўжо на парозе... ды нават ужо далёка за парогам сваёй трываласці. І якая нам справа, што недзе б'ецца аб скалы чалавек? Толькі потым уцямім, што ў ім унутры бушавала гэткая ж бура без промня святла і спакою.

Езус супакойвае вецер і мора, вяртае чалавеку свабоду ад легіёну нячыстых духаў.

І кажа вяртацца назад, бо ўжо памірае дачушка Яіра. Вучні зноў сядаюць у патрапаны човен і плывуць на "другі бераг" Галілейскага мора.

Дагэтуль так і невядома, каго дасягае Езус праз кожнага з цяперашніх вучняў. Навошта выбірае іх ненадзейныя чаўны, іх (нашы?) слабыя нервы, баязлівыя душы, нязграбныя рухі? Вось, яны глядзяць у вочы камер на сваіх тэлефонах і патанаюць у страху перад гэтым сучасным лічбавым морам, у якое вымушаныя выплыць, каб знайсці той невядомы бераг, дзе нейкі няшчасны паклікаў Пана, і Ён спяшаецца з дапамогай. Што ж, калі Ён пакуль спіць на ўзгалоўі? Няхай сабе...

Сам-насам з Богам. Каштоўнасць маўчання паводле св. Яна Паўла ІІ

Разам з жаданнем штосьці напісаць пра св. Яна Паўла ІІ кожны раз узнікае разгубленасць: а што я ўвогуле ведаю пра яго? Біяграфію больш-менш? У памяці паўстае постаць Папы на кадрах тэлевізійных трансляцый, натоўпы, якія яго атачалі, фразы, што сталі крылатымі…

Нядаўна мне на вочы трапіла кароткае відэа сустрэчы папы Яна Паўла ІІ з моладдзю ў Кракаве (Польшча) падчас пілігрымкі ў 1979 годзе. У самым пачатку ён сказаў: “Я ўсё думаю, што азначаюць гэтыя апладысменты?”. Напэўна, Ян Павел ІІ ведаў, што такое энтузіязм, захапленне і радасць сустрэчы. Але, здаецца, чакаў большага, і не толькі ад тых маладых людзей, але ад усіх, з кім спатыкаўся: разумення і дзейснай падтрымкі, супрацоўніцтва ў служэнні Богу і людзям.

Трыванне ў надзеі са св. Янам ад Крыжа

Св. Ян ад Крыжа – духоўны настаўнік, містык, доктар Касцёла – палымяны сведка Божага ўплыву на чалавечае жыццё. Як паэт ён карыстаўся метафарамі жаніха і нявесты, каб адкрыць людзям, кім ёсць Бог. А. Ен Мэцью OCD, сабрат св. Яна, напісаў аб ім кнігу “The Impact of God”, што даслоўна перакладаецца як “уплыў Бога”. З усяго багацця тэм, якія закранае аўтар, для гэтага артыкула я выбрала тэму надзеі.

Добры і шчодры Бог такі цудоўны, адзначае а. Мэцью, пакуль нам усё ўдаецца. А калі прыходзяць цяжкасці і апускаецца цемра? Калі давер знікае бясследна, і няма сіл нават паспрабаваць яго вярнуць? У рэальнасці мы вымушаны жыць з цэлым наборам абмежаванняў, а страты, няўдачы, стрэс, грахі і іншыя складанасці нагадваюць аб пагрозе хаосу. Менавіта там стаіць постаць св. Яна ад Крыжа: на парозе няпэўнасці; і суцяшае нас, пераконваючы, што за гэтай мяжой не проста хаос. Цемра, якой мы баімся, пранізана Божым духам, які лётае над водамі смерці і мае ўладу ўваскрасення да жыцця.

Жыццё на дарозе

І сталася гэта, каб збылося сказанае прарокам, які кажа:
Скажыце дачцы Сіёна:
Вось Кароль твой ідзе да цябе;
лагодны, седзячы на асліцы
і на асляняці, сыне пад’ярэмнай.
<...> І мноства людзей слала сваё адзенне на дарозе...
(Урывак з чытання ў Пальмовую нядзелю Мц 21, 1–11)

Ужо не ўспомню, калі і дзе я чула гэты метафарычны заклік: рассцяліце перад Хрыстом сваё жыццё. Больш вобразны, чым той, што заахвочвае адкрыць дзверы сэрца. Не застаецца нічога вертыкальнага, што магло б стаяць на шляху Езуса: усё жыццё рассцілаецца роўнай дарогай. Зрэшты, дастаткова нават сцежкі для таго осліка, на якім Ён едзе.

Пошук Божай волі са св. Ігнацыем Лаёлам

Доўгі час св. Ігнацый шукаў спаўнення толькі ўласнай волі. Хацеў здабыць вайсковую славу, поспех пры каралеўскім двары ды ў жанчын, марыў праславіць свой шляхецкі род і, магчыма, стаць у шэраг славутых продкаў, каб пра яго з гонарам апавядалі нашчадкі. І вось, пра яго, заснавальніка ордэна езуітаў, сапраўды апавядаюць амаль паўтысячы гадоў – не толькі ў сям’і Лаёла і нават не толькі ў краіне баскаў, але па ўсім свеце: хтосьці з захапленнем і ўдзячнасцю, хтосьці з варожасцю і непрыняццем. Але ўся гэтая славутасць “здарылася” з ім толькі таму, што выбраў Божую волю замест сваёй.

Ігнацый Лаёла нарадзіўся ў 1491 годзе. З юнацтва служыў пры каралеўскім двары. Малады мужчына не быў асабліва набожным і разважным, ажно пакуль цяжкае раненне ў нагу падчас абароны Памплоны ў маі 1521 года не прыкавала яго да ложка на доўгі і пакутлівы час рэабілітацыі. Прыйшла самота, боль, думкі, у якіх імкнуўся схавацца. А таксама кнігі, якіх не выбраў бы сам, але іншых не было: аб жыцці Езуса Хрыста і вялікіх святых.